Dokładna data powstania miejscowości Głusk nie jest znana. Od najdawniejszych czasów należała do rodziny Głuskich i w wieku XVI-XVIII nosiła miano Głusko, o czym świadczą najdawniejsze zapisy z roku 1531 i 1676.

Ostateczne przekształcenie się dawnej nazwy Głusko w dzisiejszy Głusk należy zawdzięczać wpływowi ośrodka mazowieckiego, tym bardziej, że od XVII wieku stolicą Polski była Warszawa. Staraniem Tomasza z Drzewisk Głuskiego podstolego lubelskiego w 1688r. założono miasteczko , położone nad rzeka Czerniejówką w powiecie lubelskim, gminy Zemborzyce, parafii Abramowice. Zatem przed lokalizacją miasta, na która przywilej wydał dopiero król Jan III Sobieski, istniała tu wieś. Położenie miejscowości nad rzeką Czerniejówką przyczyniło się do określania Głuska „miastem portowym”. Pod koniec XVII w. Głusk uzyskał przywilej królewski pozwalający na organizowanie cotygodniowych targów, a także jarmarków. Po śmierci Tomasza Kazimierza Głuskiego jego dobra otrzymała córka Angela – żona starosty wąwolnickiego i kasztelana lubelskiego Felicjana Gałęzowskiego. Kolejnym właścicielem Głuska był ich syn – Andrzej.

Głusk był jednym z sześciu miast prywatnych powiatu lubelskiego. Zarówno czas jego powstania, jak i bardzo bliskie sąsiedztwo Lublina sprawiły, że Głusk nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek miejski. Lokalizację Głuska należy wiązać z chęcią uzyskania przez Tomasza Głuskiego większych dochodów. W 1689r. miasteczko uzyskało przywilej na cztery jarmarki i dwukrotne targi tygodniowe. Wielkie znaczenie miało dla Głuska jego usytuowanie przy szlaku handlowym, wiodącym znad Morza Czarnego przez Lublin do Gdańska. Sprzyjało to rozwojowi rzemiosła zaspokajającego potrzeby ludnych wsi, które zbywały tu swoje towary. Mieszkańcy miasteczka zajmowali się sztuką rzemieślniczą, a w szczególności szewstwem, krawiectwem, kuśnierstwem, bednarstwem, powroźnictwem i wyrobem piwa. Znaczna część ludności zajmowała się uprawą roli, handel był domeną Żydów. W 1827r stanowili oni 70,9% ogólnej liczby mieszkańców Głuska. W 1833 r. Głusk drogą licytacji został zakupiony przez Kazimierza Grabowskiego, który przekazał miasteczko swej córce Maryannie Strojnowskiej, a także jej mężowi - Feliksowi. W 1869 r. miejscowość utraciła przywileje miejskie i stała się osadą włączoną do gminy Zemborzyce, z siedzibą w Głusku.

Pierwszym burmistrzem Głuska był Wojciech Gałęzowski. W 1795 r. Głusk znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim.

Swobody mieszkańców miasteczek prywatnych były ograniczane nowymi zarządzeniami wydawanymi przez właścicieli. Dotyczyły one opłat za prawo wykonywania zawodu, czynszów z gruntów i placów oraz tzw. jarmarcznego i targowego, za handel w dni targowe. Ograniczało to swobodę rzemiosła, traciły swój urok targi. Natomiast bardziej niż z folwarków rosły dochody właścicieli miasteczek. Chłopi szczególnie w XIX wieku odrabiali szarwarki przy naprawie grobli i mostu oraz płacili za przejazdy przez nie. Dlatego wielu rzemieślników opuszczało Głusk, przenosząc się do Lublina, gdzie znajdowali znośniejsze warunki egzystencji. Znane są procesy lub wystąpienia mieszczan miasteczka przeciwko dziedzicom. W 1836r skargę wnieśli Żydzi za pobieranie „suchej miary”. W 1840 roku mieszkańcy Głuska wnieśli sprawę do Trybunału Lubelskiego o zmniejszenie czynszu i robocizny, a w 1847 zaskarżyli nowe powinności i szarwarki samodzielnie ustanowione przez dziedzica Kazimierza Grabowskiego. W latach 1863-1866 toczył się proces mieszczan Głuska z dworem o sierpowe wymagane od Żydów i Polaków.

Zestawienia statystyczne dotyczące mieszkańców i budynków Głuska wskazują na rozwój tej miejscowości. W 1827r było w Głusku 95 domów i 520 mieszkańców, a w tej liczbie 369 Żydów. Wg Wiercińskiego w 1857r liczba domów zmalała do 84, ale pod koniec XIX wieku było już ich 97. W latach 1827-1890 liczba mieszkańców wzrosła o 75%. W stosunku do ilości domów rosło zaludnienie spowodowane przyrostem naturalnym. W latach 1921-1946 zanotowano dalszy wzrost liczby mieszkańców o 21 %, ale lata siedemdziesiąte wskazują na spadek wywołany odpływem ludności do pracy w przemyśle.

Znamienny był stosunek dziedziców do spraw oświaty. Dziedzic Grabowski w latach 30-tych XIX wieku kategorycznie odmówił przyjęcia nominacji na opiekuna szkoły elementarnej i nie chciał partycypować w wydatkach na jej utrzymanie. Dopiero w 1928 roku wybudowano w Głusku budynek przeznaczony na szkołę, którego fundatorem był w części Henryk Sachs- kolejny właściciel dworu w Abramowicach.

W Głusku zachowały się budowle które, są zabytkami architektonicznymi. Jedną z nich jest piękny małomiasteczkowy ratusz. Pochodzi on z początku XVIII wieku i wybudowany został w stylu barokowym. W jednej z połaci rynku możemy zobaczyć kilka drewnianych domów (podcieniowych) z podcieniami wspartymi na słupkach drewnianych lub murowanych kolumnach na cokołach. Są to budowle z początku XVII wieku. W rynku znajduje się czworokątny plac będący namiastką małomiasteczkowego parku. Obok przebiega droga łącząca wsie Wilczopole, Majdan, i Kliny oraz Dominów. Stanowi ona główną oś zabudowy dawnej i obecnej.

Pierwsi Żydzi pojawili się w Głusku w 1638 roku, a w 1689 w Głusku powstała samodzielna gmina żydowska. W połowie XVIII wieku ludność żydowska miasteczka liczyła 394 osoby i stanowiła 56% ogólnej liczby mieszkańców Głuska. W tym okresie urodził się tu Abraham Abbe - jeden z pionierów Haskali w Polsce.

Haskala (hebr. השכלה, "oświecenie"), oświecenie żydowskie – ruch intelektualny europejskiego żydostwa w późnych latach XVIII wieku, opowiadający się za przyjęciem przez nich oświeceniowych ideałów, integracją ze społecznościami nieżydowskimi, polepszeniem edukacji dotyczącej spraw świeckich, nauczaniem języka hebrajskiego i historii żydowskiej. Haskala rozpoczęła szerszy ruch asymilacji Żydów europejskich, którego skutkiem były m.in. pierwsze żydowskie ruchy polityczne i emancypacyjne. Zwolennicy haskali nazywani byli maskilami (hebr. maskilim).

Żydzi głuscy posiadali swoją synagogę, mykwę oraz szkołę (cheder). Synagoga w Głusku była położona przy obecnej ul. Miętowej. Bożnica została zniszczona podczas okupacji hitlerowskiej. Jej ruiny znajdowały się w miasteczku jeszcze długo po wojnie. Dom modlitwy w Głusku został założony około 1822 roku, należał do Wyznaniowej Gminy Żydowskiej. Był to budynek drewniany, w którym znajdowało się mieszkanie rabina. W 1922 roku dzienna frekwencja w domu modlitwy wynosiła 25 osób. Od 1925 roku w Głusku istniała żydowska łaźnia rytualna. W 1934 roku Szymcha-Bin Szafirsztejn wybudował na gruncie, należącym do Wyznaniowej Gminy Żydowskiej w Głusku budynek nowej łaźni. W tym samym roku przekazał budynek na własność Gminy. Budynek był murowany oraz kryty blachą. W XIX wieku przez kilkanaście lat funkcję rabina w mieście pełnił Szyja Heszel Brodt. Był on rabinem również w Wieniawie i w Bełżycach. W 1921 r. w Głusku mieszkało 390 Żydów. Stanowili oni 42% ogólnej liczby mieszkańców. Pan Leon Pomorski, który w tym okresie mieszkał w Głusku wspomina, że:

Wielkanoc, Boże Narodzenie przeplatały się z szabasami czy ze świętem Jon Kipur. Jedni modlili się w bożnicy, inni w kościele. Zdarzało się, że młode dziewczyny wyznania mojżeszowego były druhnami na ślubach katolickich.

Mieszkańcy odmiennych wyznań żyli w zgodzie i przyjaźni.

W okresie wojny i okupacji, jak i w całej Polsce w lutym 1940 roku hitlerowcy utworzyli w Głusku getto. Skierowali do niego transport 65 Żydów ze Szczecina. W szczytowym momencie w getcie przebywało ok. 700 osób.

16.X.1942 r. większość Żydów przetransportowano do getta w Piaskach. W Głusku pozostało 30 osób pochodzenia żydowskiego. Getto zostało zlikwidowane w listopadzie 1942 r.

Cmentarz żydowski w Głusku został założony na przełomie XVII-XVIII w. Położony jest w lasku w przy ul. Zdrowej, niedaleko Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Głusku. Ostatni znany pochówek miał tu miejsce w 1942 r. Kirkut ma powierzchnię 0,9 ha.

Przed wybuchem wojny na kirkucie znajdował się ohel rodziny Wajsbergów - właścicieli pobliskiego majątku w Kalinówce. Podczas II wojny światowej Niemcy całkowicie zdewastowali cmentarz. Nagrobki z cmentarza zostały użyte podczas okupacji hitlerowskiej do budowy krawężników w osadzie. Na cmentarzu Niemcy przeprowadzali egzekucje Żydów. Zginęła tam m.in. Sura Grenc i jej pięcioletnia córka oraz Polacy, którzy ukrywali matkę z córką w pobliskim Majdanie Mętowskim. Największa egzekucja miała miejsce 19 IV 1942 r. Wówczas w pobliżu grobowca Wajsbergów śmierć poniosło 28 osób pochodzenia żydowskiego, w tym rodzina Zajfsztajnów.

Leon Pomorski mieszkający w pobliżu cmentarza tak wspomina egzekucje na cmentarzu: Niemcy kazali się wszystkim rozebrać. Nagich rozstrzeliwali po kolei. Razem padło dwadzieścia osiem ciał, w tym trzy drobiny w becikach. Żydzi głuscy mieli przykazane posprzątać po egzekucji. Wykopali dół – grób.

W 1995 r. na skraju nekropolii wystawiono pomnik w kształcie ohelu poświęcony Żydom, którzy zginęli w egzekucjach. Pomnik zaprojektował lubelski architekt Stanisław Machnik, a fundatorką była Doba-Necha Zajfsztajn-Cukierman z Australii – córka Zajfsztajnów.

W czerwcu 2008 r. podczas prac budowlanych przy ul. Nektarowej w Głusku robotnicy firmy „Tempo” odkopali macewy pochodzące z cmentarza żydowskiego. Nagrobki znajdowały się tuż pod powierzchnią ziemi.

Bliskie sąsiedztwo kościoła w Abramowicach Kościelnych zdecydowało o tym, że Głusk jako jedno z miast prywatnych nie był siedzibą parafii. W 1395 roku ówczesny właściciel dóbr Abramowic Wojciech Sieciech wystawił tu drewniany kościół i na jego utrzymanie przeznaczył 300 mórg ziemi z lasem, łąkami oraz młyn. Nadał również prawo łowienia ryb w pobliskich stawach. Kościół przetrwał on do końca XVIII w. W latach 1786-1790 zbudowano nowy, murowany, w stylu barokowym, w kształcie litery T. W jednej z bocznych kaplic kościoła spoczywają zwłoki rodziny Grabowskich i Stroynowskich, niegdyś dziedziców Abramowic, Wilczopola, Głuska, Kalinówki, Klin, Dominowa i Ćmiłowa. Pozostawili oni w spadku zabudowania dworskie znajdujące się w Abramowicach i Dominowie. Majątek z pięknym barokowym dworem oraz ogrodem dendrologicznym zajmuje Szpital Neuropsychiatryczny Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej im. Prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie, zaś zespół dworsko- parkowy w Dominowie wciągnięto do rejestru zabytków województwa lubelskiego.

Opracowanie: Małgorzata Guellard na podstawie pracy magisterskiej :

Anna Jończyk „Szkoła Podstawowa w Głusku k/ Lublina w latach 1916-1975” Lublin 1983; UMCS Wydział Pedagogiki i Psychologii;

Praca napisana w Zakładzie Historii Wychowania pod kierunkiem dr Ryszarda Kuchy oraz na podstawie materiałów zgromadzonych o Głusku na stronie www.sztetl.org.pl